بسم الله الرحمن الرحيم
■ مهندس غلامعلی ترابی:
مسکن مهر(بخش اول) :
طی چند دهه‌ی گذشته، مسکن اقشار کم درآمد، همواره با سیاست‌های مختلفی همراه بوده که این سیاست‌ها، در برهه‌های مختلف و با رویکردهای متفاوت، از جمله زمین‌های حمایتی در قالب تعاونی‌های مسکن، مسکن حمایتی، اجاره به شرط تملیک، مسکن مهر و نهضت ملی مسکن، اجرایی دنبال شده و البته هرکدام نیز موافقان و مخالفانی داشته است. در یکی از این طرح‌ها که به منظور تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد جامعه، اجرایی شد، دولت سیاست احداث مسکن مهر را در پیش گرفت. طرح توسعه‌ی پروژه‌ی مسکن مهر در دهه هشتاد، در راستاي برنامه‌هاي توسعه‌ی اجتماعی و اقتصادي، جهت رفاه و آسایش مردم و براي تأمین مسکن اقشار بی بضاعت و کم‌درآمد جامعه، برنامه‌ریزي و در دستور کار دولت نهم و دهم قرار گرفت؛ اگرچه این طرح با فراز و نشیب‌هاي اجرایی و بهره برداري مواجه شد. بر این اساس این طرح، دولت برای رفع کمبودهای خانه‌دار کردن بخشی از مردم (به‌ویژه اقشار آسیب پذیر جامعه) که قدرت خرید پایینی داشته و بنا به دلایل مختلف قادر به خرید سرپناه نبودند، در زمینه‌ی تولید و عرضه‌ی مسكن، قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه‌ی مسكن را تهیه و به عنوان لایحه‌ی یك فوریتی در تاریخ ۱/۳/1386 جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم كرد و متعاقباً مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ ۲۵/۲/1387 قانون مذكور را با تأیید شورای نگهبان مصوب نمود. بر این اساس، مدیریت ساخت مسکن مهر بر عهده سه دستگاه یعنی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی(برای مناطق روستایی و کمتر از ۲۵ هزار نفر جمعیت)، سازمان‌های ملی زمین و مسکن(برای کانون‌های جمعیتی بالاتر از ۲۵ هزار نفر جمعیت) و شرکت عمران شهرهای جدید( برای ایجاد یا احداث شهرهای جدید گذاشته شد). این طرح، با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… به‌عنوان یکی از طرح های درنظر گرفته‌شده جهت کاهش مشکلات مسکن در کشور آغاز به کار کرد. در برنامه‌ی مسکن مهر، زمین‌های دولتی برای تولید و عرضه‌ی مسکن اختصاص یافت و دولت با اجرای این سیاست و حذف هزینه‌ی زمین از قیمت تمام شده‌ی مسکن، سهم به سزایی در کاهش هزینه‌ی مسکن برای متقاضیان مسکن مهر داشت که این امر، جامعه‌ی هدف متقاضی مسکن مهر را افزایش داد و باعث امیدواری تعداد بیشتری از متقاضیان به خانه دار شدن گردید. با گذشت بیش از یک دهه از طرح مسکن مهر و با اجرا و تکمیل طرح، به‌تدریج نقاط ضعف و قوت و مزایا و کاستی‌های آن مورد ارزیابی قرارگرفت و مدافعان طرح بر مواردی همچون اصلاح الگوی زمین شهری، افزایش تولید ملی و رشد اقتصادی، افزایش سطح اشتغال، کنترل سطح عمومی قیمت مسکن، افزایش شاخص دسترسی به مسکن، بهبود تراکم خانوار در واحد مسکونی، ارتقای کیفیت ساخت، گسترش انبوه سازی و صنعتی سازی و ارتقای عدالت اقتصادی و … تأکید دارند و درمقابل، منتقدان به مواردی همچون عدم توجه به درون شهرها و ساخت پروژه های مسکن مهر در حاشیه و خارج محدوده‌ی شهرها و به تبع آن، افزایش هزینه‌های آماده‌سازی، ناکامی در خانه‌دار کردن خانوارهای کم‌درآمد به دلیل عدم شناخت گروه‌های هدف، مکان‌یابی نامناسب، مشکل تأمین خدمات و تأسیسات زیربنایی و روبنایی، افزایش قیمت ساخت با توجه به افزایش میران تورم، نارضایتی متقاضیان در ابعاد مختلف از زمان تحویل و سهم پرداختی تا سایر ابعاد اجتماعی، اقتصاد، فرهنگی و رفاهی طرح، تأثیرات منفی آن بر متغیرهای اقتصاد خرد و کلان، افزایش نقدینگی و تورم، عدم توجه به تناسب بین تقاضا و عرضه، عدم توجه به ساختارهای اقلیمی و فرهنگی مناطق مختلف و … اشاره می‌کنند و این موارد را دلایل ناکامی مسکن مهر می دانند. بر این اساس، در صددیم تا در شماره‌ی آینده، نیم نگاهی به مزایا و معایب طرح مسکن مهر، بیندازیم و در این زمینه، راهکارهایی حضورتان ارایه داهیم. ادامه در شماره بعد مهندس غلامعلی ترابی طی چند دهه‌ی گذشته، مسکن اقشار کم درآمد، همواره با سیاست‌های مختلفی همراه بوده که این سیاست‌ها، در برهه‌های مختلف و با رویکردهای متفاوت، از جمله زمین‌های حمایتی در قالب تعاونی‌های مسکن، مسکن حمایتی، اجاره به شرط تملیک، مسکن مهر و نهضت ملی مسکن، اجرایی دنبال شده و البته هرکدام نیز موافقان و مخالفانی داشته است. در یکی از این طرح‌ها که به منظور تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد جامعه، اجرایی شد، دولت سیاست احداث مسکن مهر را در پیش گرفت. طرح توسعه‌ی پروژه‌ی مسکن مهر در دهه هشتاد، در راستاي برنامه‌هاي توسعه‌ی اجتماعی و اقتصادي، جهت رفاه و آسایش مردم و براي تأمین مسکن اقشار بی بضاعت و کم‌درآمد جامعه، برنامه‌ریزي و در دستور کار دولت نهم و دهم قرار گرفت؛ اگرچه این طرح با فراز و نشیب‌هاي اجرایی و بهره برداري مواجه شد. بر این اساس این طرح، دولت برای رفع کمبودهای خانه‌دار کردن بخشی از مردم (به‌ویژه اقشار آسیب پذیر جامعه) که قدرت خرید پایینی داشته و بنا به دلایل مختلف قادر به خرید سرپناه نبودند، در زمینه‌ی تولید و عرضه‌ی مسكن، قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه‌ی مسكن را تهیه و به عنوان لایحه‌ی یك فوریتی در تاریخ ۱/۳/1386 جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم كرد و متعاقباً مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ ۲۵/۲/1387 قانون مذكور را با تأیید شورای نگهبان مصوب نمود. بر این اساس، مدیریت ساخت مسکن مهر بر عهده سه دستگاه یعنی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی(برای مناطق روستایی و کمتر از ۲۵ هزار نفر جمعیت)، سازمان‌های ملی زمین و مسکن(برای کانون‌های جمعیتی بالاتر از ۲۵ هزار نفر جمعیت) و شرکت عمران شهرهای جدید( برای ایجاد یا احداث شهرهای جدید گذاشته شد). این طرح، با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… به‌عنوان یکی از طرح های درنظر گرفته‌شده جهت کاهش مشکلات مسکن در کشور آغاز به کار کرد. در برنامه‌ی مسکن مهر، زمین‌های دولتی برای تولید و عرضه‌ی مسکن اختصاص یافت و دولت با اجرای این سیاست و حذف هزینه‌ی زمین از قیمت تمام شده‌ی مسکن، سهم به سزایی در کاهش هزینه‌ی مسکن برای متقاضیان مسکن مهر داشت که این امر، جامعه‌ی هدف متقاضی مسکن مهر را افزایش داد و باعث امیدواری تعداد بیشتری از متقاضیان به خانه دار شدن گردید. با گذشت بیش از یک دهه از طرح مسکن مهر و با اجرا و تکمیل طرح، به‌تدریج نقاط ضعف و قوت و مزایا و کاستی‌های آن مورد ارزیابی قرارگرفت و مدافعان طرح بر مواردی همچون اصلاح الگوی زمین شهری، افزایش تولید ملی و رشد اقتصادی، افزایش سطح اشتغال، کنترل سطح عمومی قیمت مسکن، افزایش شاخص دسترسی به مسکن، بهبود تراکم خانوار در واحد مسکونی، ارتقای کیفیت ساخت، گسترش انبوه سازی و صنعتی سازی و ارتقای عدالت اقتصادی و … تأکید دارند و درمقابل، منتقدان به مواردی همچون عدم توجه به درون شهرها و ساخت پروژه های مسکن مهر در حاشیه و خارج محدوده‌ی شهرها و به تبع آن، افزایش هزینه‌های آماده‌سازی، ناکامی در خانه‌دار کردن خانوارهای کم‌درآمد به دلیل عدم شناخت گروه‌های هدف، مکان‌یابی نامناسب، مشکل تأمین خدمات و تأسیسات زیربنایی و روبنایی، افزایش قیمت ساخت با توجه به افزایش میران تورم، نارضایتی متقاضیان در ابعاد مختلف از زمان تحویل و سهم پرداختی تا سایر ابعاد اجتماعی، اقتصاد، فرهنگی و رفاهی طرح، تأثیرات منفی آن بر متغیرهای اقتصاد خرد و کلان، افزایش نقدینگی و تورم، عدم توجه به تناسب بین تقاضا و عرضه، عدم توجه به ساختارهای اقلیمی و فرهنگی مناطق مختلف و … اشاره می‌کنند و این موارد را دلایل ناکامی مسکن مهر می دانند. بر این اساس، در صددیم تا در شماره‌ی آینده، نیم نگاهی به مزایا و معایب طرح مسکن مهر، بیندازیم و در این زمینه، راهکارهایی حضورتان ارایه داهیم. ادامه در شماره بعد
